به گزارش «سراج24» نشست «زبان فارسی، وضعیت کنونی و پیشینه استفاده از آن در کردستان عراق» به همت جهاد دانشگاهی در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد که در این نشست «میرجلاالدین کزازی» استاد دانشگاه و «طلعت طاهر محمد» رئیس بخش ادبیات و زبان فارسی دانشگاه صلاح‌الدین شهر اربیل در کردستان عراق سخنرانی کردند.
* کردها ایرانیان نژاده و راستین
کزازی برگزاری این نشست را با حضور استادان دانشگاه‌های اربیل کردستان عراق و استادان و دانشجویان ادبیات فارسی ایران به فال نیک گرفت و گفت: من بی پروا به آواز بلند می‌گویم که در بزمی یکسره به نابی ایرانی هستیم،من با سیاست بیگانه‌ام و سخن من از روی سودمندی سیاسی نیست و اگر چه ایران از دید مرزبندی سیاسی کشوری دیگر است اما کردان از دید من یکی از نژاده‌ترین و ناب‌ترین تیره‌های ایرانی هستند و می‌توان گفت که ایرانیان راستین و سرشتین کردان هستند.
او در ادامه با اشاره به پراکندگی کردها در کشورهای مختلف گفت: کردها هر جای جهان که باشند در ایران، عراق، ترکیه، سوریه،لبنان یا هر کشور دیگری، آنگاه که دهان می‌گشاید و سخن می‌آغازد به بانگ بلند می‌گوید که من ایرانی‌ام.
کزازی افزود: ایران از دورترین روزگاران تاریخی خویش و از روزگار رازناک و مه آلود اسطوره،سرزمین تیره‌های گوناگونی بوده است که یکی از این تیره‌ها که تا امروز پاییده‌اند و زبان و فرهنگ دیرینه ایران را همچنان پاس داشته‌اند کردان هستند.
* ریشه‌های زبان پارسی قدیم را در زبان کردی می‌توان بازشناخت
او درباره زبان کردی هم گفت: زبان کردی از ژرفای فرهنگ و تاریخ ایران با ما راز می‌گوید و ریشه زبان‌های ایرانی را در طول تاریخ می‌توان در گویش کردی بازشناخت و هنوز هم پاره‌ای از واژگان کردی به ایران باستان و زبان اوستایی باز می‌گردد.
کزازی به واژه «مانگ» در زبان کردی اشاره کرد و به عنوان نمونه‌ای از واژه‌های باستانی در زبان کردی گفت: در زبان فارسی آن اختر شب را «ماه» می‌گوییم، در زبان پارسی میانه «ماس» بوده اما کردها به آن «مانگ» می‌گویند که این ریخت اوستایی این واژه است و از کلمه «ماونگ» به یادگار مانده است.
وی افزود: کردها هنوز ساختار آواشناختی را در واژگان بسیار پاس داشته‌اند،هنوز آهن را آسن و ماهی را ماسی می‌گویند و نشان می‌دهد که این زبان همچنان نژاده و کهن باقی مانده است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی در بخش دیگری از سخنانش درباره برپایی جشن‌ها و آ‌یین‌های ایرانی نزد کردها گفت: کردهای کردستان عراق، آیین‌ها و جشن‌های ایرانی را بسیار نغزتر ،ناب‌تر و پیراسته‌تر از ما که در مرزهای جغرافیایی ایران به سر می‌بریم، برگزار می‌کنند.
کزازی با اشاره به ریشه ایرانی تمامی کردها در سرزمین‌های مختلف جهان گفت: کردها در هر جای جهان که باشند از جمله عراق، از دید فرهنگ،منش،تاریخ، پیشینه نیاکانی آنها با دیگر تیره‌های ایرانی یکسان است و حتی فراتر از آن از دیگر تیره‌ها نیز ایرانی‌تر باقی مانده‌اند.
* پاسداری کردها از مرزهای جغرافیایی و فرهنگی ایران
او همچنین به ویژگی مرزبانی کردها اشاره داشت و گفت: کردها همواره در درازنای تاریخ ایران مرزبانان این کشور بوده‌اند. روزگاری از مرزهای جغرافیایی ایران،دلاور،هراس ناشناس و گرد پاسداری کرده‌اند و امروز این کردها بیرون از مرز جغرافیایی ایران و در کشور عراق همچنان از مرزهای فرهنگ و منش ایرانی پاسداری می‌کنند از همین رو من می‌انگارم که دوستان ما از کردستان عراق که به ایران آمده‌اند،گام در سرزمین نیاکانی خود نهاده‌اند.
میرجلال‌الدین کزازی با اشاره به اهمیت مرزهای فرهنگی گفت: مرزهای سیاسی هر چه هست برای ما گرامی است اما روزگار جهانخوارگی دیری است که به سر آمده و من را با آن کاری نیست، آن چه در پی آنیم و می‌جوییم مرزهای فرهنگی است و ایران فرهنگی بسیار پهناورتر و دور مرزتر از ایران با مرزهای جغرافیایی کنونی است که بخشی بهینه از این پهنه از آن کردان است که همواره ما را به ژرفنای تاریخی که مایه نازش و سرافرازش ماست می‌برند.
* رابطه زبان فارسی و کردی همچون نواده و نیاست
کزازی در بخش دیگری از سخنانش درباره ارتباط میان زبان فارسی و زبان کردی هم گفت: زبان شکرین و شورانگیز پارسی با زبان کردی هیچ ستیزی ندارد چرا که پارسی به نواده می‌ماند و زبان کردی به نیا، پس چگونه نیا و نواده با هم سر ستیز داشته باشند؟ هر کدام که دیگری را براند خود را خوار داشته است.
وی اضافه کرد: برای شناخت زبان پارسی و نغزی‌ها و نازکی‌هایش باید نخست زبان کردی را دریابیم و دیگر زبان‌های کهن ایرانی را شناخته و آموخته باشیم.
این استاد زبان فارسی در خاتمه ابراز امیدواری کرد که ایرانیان به ایران پهناور فرهنگی و همدلی بیاندیشند و در روزگاری که روزگار گسستن‌هاست، بیش از هر چیز به همگرایی و همسویی بیشتر با ایرانیان خارج از مرزهای ایران فکر کنیم.
* زبان فارسی زبان دوم جهان اسلام
در بخش دیگری از این نشست «طلعت طاهر محمد» رئیس بخش ادبیات و زبان فارسی دانشگاه صلاح‌الدین شهر اربیل در کردستان عراق درباره تأثیر زبان و ادبیات فارسی در کردستان عراق گفت: زبان فارسی بعد از زبان عربی به عنوان زبان دوم جهان اسلام و در جایگاه نخست جهان عرفان مورد استفاده اندیشمندان،عارفان و شاعران بزرگی بوده است که خارج از حوزه جغرافیایی ایران زیسته‌اند اما در قلمرو جغرافیایی زبان فارسی همچون قله‌هایی سربرافراشته‌اند از بین‌النهرین گرفته تا هندوستان و از بغداد تا پاکستان و شبه قاره هند، چهره‌هایی چون امیرخسرو،بیدل دهلوی،اقبال لاهوری تا پارسی گویان سمرقند و بخارا وبالاخره در اقلیم کردستان عراق همگی از آن جمله‌اند.
* نفوذ شعر فارسی در اشعار شاعران کلاسیک کرد
او در ادامه با اشاره به تأثیر کرد زبانان کردستان عراق از زبان فارسی گفت: به جرأت می‌توان گفت که هیچ شاعر کلاسیک کرد زبانی را نمی‌توان یافت که بر زبان فارسی تسلط کافی نداشته باشد و در دیوانشان اشعار فارسی به خصوص غزل عرفانی به عنوان مرده ریگ فرهنگ ایرانی یافت نشود و در حال حاضر نیز مطالعه و ترجمه آثار نویسندگان و شاعران معاصر ایران در اقلیم کردستان عراق در اولویت کار محققین و مؤسسات پژوهشی و دانشگاهیان قرار دارد.
* بی‌توجهی به انتشار آثار شاعران کردزبان پارسی گوی
او در ادامه به عدم توجه به آثار شاعران کرد زبان پارسی گوی اشاره کرد و افزود: در طول تاریخ، گاهی بنا به دلایلی شاعران و عارفان کرد زبان پارسی گوی مورد توجه قرار نگرفته‌اند که امید است در آینده نزدیک با نگرشی فرا سیاسی و فرا جغرافیایی به آثار شاعران کرد زبان پرداخته و در چاپ و مکتوب کردن آنها تلاش شود.
* ادبیات فارسی از طریق اشعار باباطاهر وارد ادبیات مکتوب کردی شد
او به اشتراکات فرهنگی دو ملت فارسی زبان و کردزبان اشاره کرد و گفت: از دیرباز بسیاری از کتب دینی، دستوری، فرهنگ، عروض و قافیه در کردستان عراق به زبان فارسی نگاشته شده است و به دلیل غنای زبان فارسی علیرغم آن که کردستان با اعراب و ترک‌ها نیز همسایه بوده است،اما از شاعران و آثار فارسی تأثیر پذیرفته است که این روند تأثیر زبان فارسی بر زبان کردی از طریق اشعار باباطاهر همدانی وارد شعر و ادبیات مکتوب کردی شده و در این میان تأثیر حافظ،سعدی،مولانا،شیخ شبستری،بیدل،خاقانی، نظامی نیز به وضوح نمایان است.
او همچنین به تأثیر زبان و ادبیات کردی بر زبان فارسی هم اشاره کرد و گفت: این تأثیر و تأثر دو جانبه بوده است اما تا کنون تحقیق علمی محکم و مستدلی در این زمینه صورت نگرفته است که بتوان این ادعا را ثابت کرد.
طلعت طاهر محمد در ادامه سخنان خود به مراحل تاریخی تغییر و تحول زبان کردی اشاره کرد و پس از آن به مراحل تأثیر زبان و ادبیات فارسی بر زبان و ادبیات کردی پرداخت که شامل دو دوره قدیم تا فروپاشی دولت عثمانی و تأسیس دولت عراق و سپس از تأسیس دولت عراق تا امروز بوده است.
* محرم و کربلا در اشعار و سوگ‌واره‌های شاعران و ادیبان کردزبان
او در ادامه سخنانش به باورهای دینی کردزبانان اشاره کرد و گفت: محرم و واقعه کربلا یکی از مضامین شعری رایج شاعران کرد است، چون قومی آگاه با وجدان بیدار نسبت به این تراژدی واکنش نشان داده‌اند و ادیبان و شاعران کرد در سوگ امام حسین (ع) و 72 تن از یارانش مرثیه‌ها سروده‌اند که در جای جای ادبیات فولکلوریک کردی و کلاسیک به چشم می‌خورد واز مهمترین آنها می‌توان به «مهر امام حسین (ع)» نزد مولوی کرد شاعر کردزبان و مرثیه «آل علی و عشق امام حسین (ع)» در اشعار شیخ رضا طالبانی اشاره کرد.
* بخش ادبیات فارسی دانشگاه صلاح‌الدین بدون یاری دانشگاه‌های ایران راه‌اندازی شد
رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صلاح‌الدین اربیل در ادامه به شرح مختصری از تدریس این رشته در کردستان عراق پرداخت و گفت: رشته زبان و ادبیات فارسی سال 1998 میلادی در شهر اربیل کردستان عراق در دانشگاه صلاح‌الدین بدون هیچ گونه مساعدت و یاری مؤسسات آموزشی و دانشگاه‌های ایران،افتتاح شد و شروع به پذیرش دانشجو کرد.
وی اعضای هیئت علمی این گروه در دانشگاه را مشتمل بر 11 استاد عنوان کرد و گفت: دو نفر از این اعضاء دارای مدرک دکترا هستند و 9 نفر دیگر کارشناسی ارشد ادبیات و فارسی و ادبیات تطبیقی دارند.
وی تعداد دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صلاح‌الدین را 130 دانشجو عنوان کرد و گفت: اولین دوره فارغ التحصیلان این رشته 26 نفر بودند که در سال 2001 و 2002 فارغ‌التحصیل شدند و تاکنون بالغ بر 400 دانشجو 10 دوره مدرک کارشناسی دریافت کرده‌اند و اولین گروه دانشجویان بورسیه این رشته نیز در مقطع کارشناسی ارشد سال 2007 وارد دانشگاه ارومیه ایران شدند و سال 2009 موفق به دریافت مدرک شدند.
طلعت طاهر محمد همچنین گذراندن 4 واحد زبان و ادبیات فارسی در تمامی رشته‌های دیگر این دانشگاه را نشان دهنده غنای زبان فارسی و ارتباط تنگاتنگ آن با زبان و ادبیات کردی دانست.
* درخواست دانشگاه صلاح الدین اربیل از دانشگاه‌های ایران
رئیس بخش ادبیات فارسی دانشگاه صلاح الدین اربیل به نیازهای این رشته در کردستان عراق اشاره کرد و گفت: کتابها و منابع مورد نیاز رشته ادبیات فارسی را به زحمت بسیار تأمین کرده و در حال حاضر از کمبود منابع و کتابخانه‌ای مجهز برای ادبیات فارسی در رنج هستیم و این کتابها و منابع را با مشقت تهیه می‌کنیم که همین جا از ریاست دانشگاه تهران به خصوص دانشکده ادبیات آن درخواست می کنیم که در تأمین منابع علمی،تبادل استاد و دانشجو،اخذ بورس تحصیلی جهت دریافت مدرک کارشناسی ارشد و دکترای زبان و ادبیات فارسی و همچنین تأسیس کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صلاح الدین، چاپ و انتشار آثار شاعران و نویسندگان کرد زبان پارسی گوی در ایران همکاری کرده و با تشکیل کار گروه مشترک و برگزاری همایش و کنگره‌های ادبی در راستای رسیدن به اهداف ما را یاری کنند.
